TRYDENT – GÓRNA ADYGA
Region Trydent-Górna Adyga składa się z dwóch zupełnie różnych kulturowo prowincji. Jego część północna, Alto Adige, włoską ma tylko nazwę, faktycznie jest częścią znajdującego się po obydwu stronach granicy austriacko-włoskiej górzystego Tyrolu i zalicza się do obszaru niemieckojęzycznego. Natomiast w Trydencie (Trentino) włoski używany jest powszechnie, a architektura i kuchnia prowincji są bardziej włoskie niż alpejskie.
“Pod koniec I wojny światowej Austria przekazała Włochom Trydent-Górną Adygę, co spotkało się z bardzo nieprzychylnym przyjęciem wielu tutejszych mieszkańców niemieckiego pochodzenia. Od tego czasu dążą oni do odłączenia się od Włoch, natomiast skrajnie prawicowe grupy włoskie głoszą konieczność wysiedlenia ich z regionu. Począwszy od lat 60., kiedy to bojówkarze niemieccy organizowali zamachy bombowe na elektrownie, linie kolejowe i urządzenia wojskowe, między obydwoma środowiskami trwa nieustanny konflikt. Rząd odpowiedział na działalność terrorystów wprowadzeniem do części prowincji wojskowych oddziałów okupacyjnych, co spowodowało kryzys ekonomiczny, gdyż gospodarka regionu oparta jest w dużym stopniu na turystyce. Rozpoczęto rozmowy, które przyniosły pewne ustępstwa i obietnice ze strony rządu. Zadowoliły one tylko niektórych, i w latach 80. zaczęła się następna fala zamachów bombowych. Wywołały one duże protesty ze strony skrajnej prawicy, i w konsekwencji wzrost jej popularności. W ostatnich wyborach faszystowska MSI (Movimento Sociale Italiane) zdobyła na tyle dużo mandatów, aby stać się najsilniejszą włoską partią w regionie.
Ośrodki wypoczynkowe regionu mogą wydawać się dość senne, ale zdominowany przez potężne, postrzępione grzbiety Dolomitów krajobraz tej części Włoch należy do najpiękniejszych w kraju. Grzbietami, z ominięciem charakterystycznych dla tutejszych Alp ostrych wież skalnych, poprowadzona jest cała sieć szlaków turystycznych o różnej długości, od wycieczek jednodniowych do dwutygodniowych wypraw. Na trasy dalsze, tzw. Alte Vie, można wejść głównie w małych miejscowościach, położonych z dala od Trydentu i Bolzano. głównych miast i węzłów komunikacyjnych regionu.
Z Trydentu można dotrzeć do większej części zachodnich Dolomitów: do zespołu wysokich szczytów Pale di San Martino otaczającego skalistą wyżynę nad San Martino di Castrozza, do położonego między Val di Fassa i Bolzano łańcuchu górskiego Catinaccio (lub Rosengarten), do pasma Gruppo di Sella z jego vie ferrate (umieszczone na ścianach skalnych żelazne drabinki) oraz do szczytu Marmolada zwieńczonego lodowcem. Z Bolzano łatwiej dotrzeć do — położonej także w zachodnich Dolomitach — trawiasto-bagnistej wyżyny Alpe di Siusi, górującej nad doliną. Alpe otaczają szczyty Sasso Lungo (lub Langkofel) i Sciliar (lub Schlern), a bardziej na północ piętrzy się łagodniejszy Odle (lub Geisler Gruppe).
Po zachodniej stronie Trydentu, nad łąkami Valle Rendena wznosi się inna część zachodnich Dolomitów — grupa dzikich szczytów zwanych Dolomiti di Brenta. Natomiast wschodnie Dolomity zaczynają się po przeciwnej stronie doliny Adygi, za Passo di Campologno i Corvarą, i skupiają się wokół Cortina d’Ampezzo, zwanej „królową Dolomitów”. W lecie lepiej unikać zatłoczonych szczytów, takich jak Tre Cime di Lavaredo i pojechać na Sorapiss lub Monte Pelmo na południu, czy Le Tofane lub pasmo Fanes-Sennes-Braies na zachodzie. Cortina osiąga swój właściwy urok w zimie, kiedy to staje się niezwykle modnym ośrodkiem sportów zimowych, ze znakomitą, ale drogą bazą narciarską i pięknym śnieżnym krajobrazem.
Turystyka piesza i narciarstwo
Sezon turystyczny trwa oficjalnie od 20 VI do 20 IX, choć niektóre kolejki linowe zamykane są już w połowie września. Informacje dotyczące kolejek i warunków pogodowych najlepiej uzyskać telefonując w pobliskich schroniskach.
Z północy na południe, z Val Pusteria (Pusertal) do Veneto biegnie sześć Al te Vie, składających się z szeregu odcinków. Każdy z nich prowadzi do schroniska i wymaga spędzenia 5 do 8 godzin w drodze. Niektóre początkowe podejścia są męczące, ale po wyjściu na grzbiet szlak zwykle wyrównuje się, można iść bez wysiłku i oglądać wspaniałą panoramę szczytów, dolin i lodowców. Niektóre fragmenty szlaków są odsłonięte albo prowadzą przez obszary zaśnieżone, ale zawsze istnieją szlaki alternatywne. Najbardziej popularna jest Alta Via 1, i to do tego stopnia, że między poł. lipca, a końcem sierpnia nie ma sensu nią iść,zarówno ze względu na tłumy, jak i letnie upały. Przewodników po tych szlakach w języku angielskim jest niewielu: czasem jednak takie przewodniki po Alta Via I i 2 można dostać w biurze A AST w Belluno (Via Matteotti 3). W ostateczności można używać też włoskich przewodników Tamari. Poza Alte Vie jest też mnóstwo innych, krótszych szlaków, po których można chodzić bez przewodnika (przyjmuje się, że zwykły turysta potrzebuje ok. trzech godzin, aby wyjść na wysokość 1000 metrów). Wszystkie szlaki zaznaczone są na mapach w skali 1: 50 000 (wydanych przez Kompass i Tobacco). Są one w sprzedaży w całych Dolomitach.
Broszura Snowy Planet, wydawana przez biuro turystyczne w Trydencie oraz folder narciarski wydawany w Bolzano zawierają mapy i szczegółowe informacje na temat wyciągów krzesełkowych oraz wysokości i długości zjazdów w każdym ośrodku. Settimane Blanche („białe tygodnie”) są to tanie możliwości pełnego lub częściowego utrzymania, które obejmują bilet na wyciągi. Szczegółowe informacje dotyczące hoteli i cen takich wczasów narciarskich umieszczane są w broszurach, jakie co roku publikuje się w październiku. Zmotoryzowani, którzy chcą korzystać z wyciągów w więcej niż jednej miejscowości, mogą kupić dający najwięcej możliwości zjazdów na świecie bilet Superski Dolomiti. Dzięki niemu, za 170 000 L można korzystać z 420 kolejek linowych i wyciągów krzesełkowych w Dolomitach.
Najwygodniejszymi miejscami noclegowymi w górach są rifugi. Te, zwykle trzypiętrowe, solidnej konstrukcji budynki oferują noclegi w salach wieloosobowych, ciepłe posiłki i barek oraz lodowato zimną wodę we wspólnej łazience. Wszystkie one są otwarte od czerwca do października, a niektóre czynne są także w sezonie narciarskim. Dobrze jest zadzwonić wcześniej i dowiedzieć się, czy w schronisku będzie nocować jakaś duża grupa. Nikomu nie odmawia się noclegu, ale nadprogramowi turyści śpią np. na stołach w barze lub w pomieszczeniach niewiele wygodniejszych od kurnika. Listą schronisk, wraz z numerami telefonów dysponują biura turystyczne w Bolzano i Trydencie. Inne informacje na temat rifugi podane są w części pierwszej przewodnika, pod hasłem „Noclegi”.